Umowa przedwstępna to dokument określający postanowienia umowy ostatecznej. Korzystając z takiej formy, strony ustalają, że w przyszłości zawrą między sobą umowę przyrzeczoną. Podpisanie umowy przedwstępnej nie powoduje więc przeniesienia własności rzeczy, np. mieszkania, a jedynie zobowiązuje do sprzedaży oraz nabycia lokalu przez konkretną osobę, za określoną kwotę. Z tego względu muszą znaleźć się w niej m.in. takie elementy jak: postanowienie o zaliczce lub zadatku, cena, czy termin realizacji transakcji. Umowa przedwstępna pozwala tym samym na prawne zabezpieczenie interesów każdej ze stron.
Według ustawy umowa przedwstępna nie musi być spisana u notariusza. Przygotowuje się ją zazwyczaj przy sprzedaży nieruchomości. Można zawrzeć ją w dwojaki sposób: w formie zwykłej pisemnej lub ustnej albo formie aktu notarialnego. Każda z nich jest ważna. Mimo to w sytuacji, w której jedna ze stron będzie uchylać się od spełnienia ustalonych warunków, forma aktu notarialnego zdecydowanie skuteczniej chroni nasze interesy. Wówczas możemy zażądać przymusowego zawarcia umowy przyrzeczonej. Dlatego podpisanie umowy przedwstępnej u notariusza pozwala na skuteczniejsze dochodzenie swoich praw.
Jeżeli zdecydujemy się na zwykłą formę pisemną, a druga strona nie będzie chciała spełnić warunków umowy, możemy ubiegać się jedynie o odszkodowanie. Co więcej, rekompensata będzie ograniczona wyłącznie do kosztów, które ponieśliśmy ze względu na zawarcie takiej umowy. Za to tzw. przymus notarialny, czyli forma aktu notarialnego, stanowi mocniejsze zobowiązanie i daje silniejszy skutek prawny. Powoduje, że możemy dodatkowo domagać się zawarcia umowy przyrzeczonej przed sądem.
Podsumowując, zwykła umowa pisemna daje wyłącznie skutek odszkodowawczy. Za to forma aktu notarialnego oferuje coś więcej niż tylko uzyskanie rekompensaty. Sprawia, że możemy domagać się także zawarcia umowy przyrzeczonej. Co więcej, spisując taki dokument u notariusza, można zamieścić w nim wniosek o wpis w księdze wieczystej roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości. Pozwala to na dochodzenie zawarcia umowy przyrzeczonej zarówno od osoby, z którą podpisano umowę u notariusza, jak i od tej, która po podpisaniu nabyła daną nieruchomość. Zapewni to ochronę interesów w sytuacji, w której mieszkanie zostanie sprzedane komuś innemu.
Poza skutkami prawnym zwykła forma pisemna i podpisanie umowy przedwstępnej u notariusza różnią się pod względem poniesionych kosztów. Wysokość taksy notarialnej jest uzależniona od wartości danej nieruchomości. Jej maksymalną wartość ustala Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. Do opłaty należy doliczyć podatek VAT (23%), koszty wypisów aktu notarialnego, oraz ewentualnie cenę wniosku wieczystoksięgowego o ujawnienie roszczenia (246 zł brutto). Oprócz dokonania czynności prawnej obowiązkiem notariusza jest upewnienie się, czy strony dobrze rozumieją treść umowy i czy jest ona zgodna z ich wolą. W razie potrzeby udziela im również wszelkich niezbędnych wyjaśnień.