Czy można podważyć (unieważnić) akt notarialny?

Akt notarialny to dokument urzędowy sporządzony przez notariusza. Poświadcza dokonanie czynności prawnej, np. sprzedaży nieruchomości. Jeżeli forma aktu notarialnego nie zostanie zachowana, prowadzi to do nieważności określonej czynności prawnej. Czy można unieważnić akt notarialny? Jak podważyć tego typu dokument i uchylić się od skutków prawnych, które ze sobą niesie?

Jak unieważnić akt notarialny?

Aby podważyć akt notarialny, trzeba złożyć do sądu pozew o stwierdzenie nieważności czynności prawnej. Informacje dotyczące powodów, wobec których możliwe jest unieważnienie aktu notarialnego, znajdują się w art. 82-88 Kodeksu cywilnego. Wymieniono w nich tzw. wady oświadczenia woli.

Wady oświadczenia woli decydujące o tym, czy można unieważnić akt notarialny, to:

• Brak świadomości lub swobody – zgodnie z art. 82 k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę znajdującą się w stanie wyłączającym swobodę lub świadomość. Chodzi o wszelkie choroby psychiczne, stany depresyjne, uzależnienia, otępienie, psychozy, zaburzenia pourazowe, czy niedorozwój umysłowy.
• Pozorne oświadczenie woli – według art. 83 k.c. kolejną przesłanką do unieważnienia aktu notarialnego jest pozorne złożenie oświadczenia drugiej stronie. Wada ta występuje tylko wtedy, gdy druga strona wiedziała o pozorności oświadczenia. Co więcej, jeśli oświadczenie złożono dla ukrycia innej czynności notarialnej/prawnej, jego ważność jest oceniana zgodnie z właściwościami tej czynności.
• Błąd – a dokładniej błąd istotny. Art. 84 k.c. opisuje to jako sytuację, w której wystąpi błąd co do treści czynności prawnej. Składający oświadczenie działa wtedy pod wpływem niezgodnego z prawdą wyobrażenia.
• Zniekształcenie – zniekształcenie oświadczenia woli ma takie same skutki, jak błąd istotny przy złożeniu oświadczenia.
• Podstęp – czyli wprowadzenie oświadczającego w błąd przez drugą osobę w wyniku podstępu.
• Groźba – można unieważnić akt notarialny również wtedy, gdy oświadczenie woli zostało wymuszone groźbą.

Komu przysługuje prawo do podważenia aktu notarialnego?

Prawo do uchylenia się od skutków oświadczenia woli przysługuje tylko tej osobie, która złożyła wadliwe oświadczenie. Musi mieć ona jednocześnie swobodę decyzji w przedmiocie unieważnienia danej czynności prawnej.

Po jakim czasie można unieważnić akt notarialny?

Do jakiego czasu można unieważnić akt notarialny? Termin na podważenie aktu notarialnego wynosi zawszerok.  Zgodnie z artykułem 88 par. 2 k.c. uprawnienie do uchylenia od skutków prawnych oświadczenia woli wygasa:

• Pod wpływem groźby – z upływem roku, od momentu, w którym ustał stan obawy.
• Z powodu błędu – z upływem roku od jego wykrycia.

To, ile czasu na unieważnienie aktu notarialnego pozostało, reguluje więc Kodeks cywilny. Czy można podważyć akt notarialny po upływie tego terminu? Nie. Jeżeli uprawniony nie uchyli się w ciągu roku od skutków wadliwego oświadczenia woli albo zrzeknie się z korzystania z tego prawa, określona czynność prawna nie może być już kwestionowana. Staje się więc w pełni ważna i skuteczna.