Akt założycielski spółki to akt, który reguluje podstawowe kwestie jej funkcjonowania. Podpisują go wspólnicy (w spółce z o.o.) lub akcjonariusze (w spółce akcyjnej), którzy obejmują udziały lub akcje w spółce.
Dokument ten uwzględnia m.in. regulacje dotyczące siedziby spółki, wartości i ilości udziałów lub akcji, składu pierwszego zarządu, sposobu reprezentacji, powołanych organów itd. Część zapisów jest obligatoryjna, a więc wymagana przez przepisy prawa. Pozostałe zapisy są opcjonalne, jednak często pozwalają lepiej dostosować sposób funkcjonowania firmy do potrzeb podmiotów przystępujących do umowy.
Obowiązkowo statut spółki akcyjnej musi zawierać m.in. przedmiot działalności, czas trwania, nazwiska i imiona lub nazwy założycieli, prawa i obowiązki akcjonariuszy, ograniczenia związane z posiadaniem akcji, warunki oraz sposób umorzenia akcji. W statucie należy zawrzeć jak najwięcej informacji dotyczących działania spółki, np. czy na zawarcie umowy sprzedaży nieruchomości wymagana jest zgoda jakiegoś organu spółki wyrażona w uchwale. Warto też uwzględnić wszelkie kwestie potencjalnie problematyczne, np. podwyższenie kapitału zakładowego, umorzenie akcji, warunki tworzenia kapitału zapasowego i rezerwowego, czy sposób powoływania zarządu.
Umowa spółki z o.o. (błędnie określana jako statut, który stosuje się tylko w spółkach akcyjnych) powinna regulować takie zagadnienia jak m.in. przedmiot działalności, wysokość kapitału zakładowego, liczba i wartość nominalna udziałów objętych przez wspólników.
Jak sporządzić umowę lub statut spółki?
Statut (inaczej umowa) spółki akcyjnej przedstawia zasady, na jakich założyciele zamierzają założyć i prowadzić spółkę. Musi zostać sporządzony w formie aktu notarialnego – niedotrzymanie tego warunku skutkuje nieważnością zawiązanej umowy. Dokumenty, które należy mieć podczas wizyty u notariusza to dowody osobiste lub paszporty założycieli, a w przypadku osób prawnych – pełna firma z danymi przedstawicieli, numer KRS, REGON, NIP oraz adres siedziby.
Według artykułu 304 Kodeksu spółek handlowych, w statucie muszą znaleźć się takie elementy jak: firma (nazwa, pod jaką będzie prowadzona działalność), siedziba spółki, przedmiot działalności spółki, czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony, wysokość kapitału zakładowego, wartość nominalna akcji i ich liczba wraz ze wskazaniem czy akcje są imienne czy na okaziciela, liczba akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, nazwiska i imiona lub firmy założycieli, liczba członków zarządu i rady nadzorczej, a także podmiot uprawniony do ustalania składu rady nadzorczej i zarządu.
W przypadku spółki z o.o. nie mówimy o statucie, który występuje tylko w kontekście spółek akcyjnych, a o umowie. Wcześniej wymaganą formą umowy spółki był akt notarialny. Obecnie innym, dopuszczalnym sposobem jest skorzystanie ze wzorca dostępnego podczas rejestracji spółki w systemie S24. Wygenerowanie umowy w taki sposób wymaga złożenia podpisów przez udziałowców za pomocą podpisu elektronicznego lub profilu zaufanego.
Mimo to zastosowanie procedury klasycznej, czyli założenie spółki z o.o. u notariusza niesie ze sobą pewne dodatkowe korzyści: daje możliwość dowolnego kształtowania postanowień umowy spółki z o.o. i wprowadzenia przydatnych, indywidualnie dopasowanych postanowień, poza tym notariusz sam pobiera podatek PCC. Wybierając zaś procedurę internetową, trzeba liczyć się z małą liczbą dostępnych rozwiązań oraz obowiązkiem samodzielnej zapłaty podatku PCC. Umowę spółki z o.o. przez Internet można bowiem zawrzeć wyłącznie według proponowanego, prostego wzoru.